Khám phá bài thuốc dân gian từ tía tô

Lá tía tô, một loại thảo dược dân gian quen thuộc trong ẩm thực Việt Nam, không chỉ là gia vị làm tăng hương vị món ăn mà còn là một vị thuốc quý giá trong y học cổ truyền. Nhiều người chưa biết rằng, những lá tía tô không chỉ mang lại hương vị thơm ngon mà còn là một “thần dược” tự nhiên cho sức khỏe.

Tía tô

Tía tô còn được biết đến với những tên gọi khác như é tía, tử tô, xích tô. Đây là loài thân thảo, có thể cao đến 1m. Lá tía tô mọc đối, mép lá có răng, mặt dưới lá màu tía và đôi khi cũng tía cả hai mặt. Hoa tía tô màu trắng hoặc tím mọc đầu cành. Toàn cây tía tô đều có lông nhám và có tinh dầu thơm. Trong đó, lá cây là bộ phận chứa nhiều tinh dầu, vitamin và khoáng chất nhất nên là bộ phận được sử dụng nhiều nhất.

Trong 100g tía tô tươi có chứa khoảng:

37 calo;
7g carb;
7g chất xơ;
170 mg canxi (đáp ứng khoảng 23% nhu cầu khuyến nghị hàng ngày);
13 mg vitamin C (khoảng 43% nhu cầu được khuyến nghị hàng ngày);
3,2 mg sắt;
18,3 mg phốt pho.

Khám phá bài thuốc dân gian từ lá tía tô

Công dụng của cây tía tô

Tía tô có hương vị pha trộn của hồi hương, quế, bạc hà và cam thảo. Trong Đông y, loại rau gia vị này có vị cay, tính ấm, không độc, quy vào phế, tâm, tỳ. Nó được xếp vào nhóm dược liệu có tác dụng giải biểu, tán hàn, trừ cảm mạo. Hạt tía tô có tác dụng hạ khí, cành tía tô có tác dụng an thai. Các bộ phận lá, cành, rễ hoàn toàn có thể dùng thay thế cho nhau.

Để đảm bảo dược tính tốt nhất, các bộ phận của cây (trừ rễ) cần được thu hái trước khi ra hoa. Sau khi đã thu hoạch lá mới thu hái cành và quả. Sau khi thu hái có thể sấy nhẹ cho khô để dễ bảo quản.

Y học hiện đại đã tìm ra nhiều công dụng của cây tía tô trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe như:

Cải thiện trí nhớ: Alzheimer là bệnh lý điển hình liên quan đến suy giảm trí nhớ. Acid omega-3 có trong tía tô có thể chống viêm tế bào thần kinh, cung cấp năng lượng cho não bộ, giúp giảm nguy cơ và mức độ nghiêm trọng của bệnh Alzheimer. Tía tô cũng được chứng minh có hiệu quả trong phòng ngừa cách bệnh sa sút trí tuệ khác.

Khả năng kháng virus: Chiết xuất tinh dầu tía tô được đánh giá là có khả năng điều trị các bệnh nhiễm trùng cấp tính. Nó còn có tính kháng virus mạnh. Nhiều công trình nghiên cứu gần đây đã cho thấy dịch chiết từ lá tía tô có thể ức chế sự nhân lên của virus gây bệnh Covid-19.

Giảm phản ứng dị ứng: Chiết xuất từ cây tía tô có thể làm giảm các phản ứng dị ứng của cơ thể. Chiết xuất ethanol trong lá tía tô được chứng minh có tác dụng làm giảm viêm đường thở, giảm mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng hen suyễn.

Giúp thư giãn tinh thần: Tinh dầu trong tía tô có mùi thơm đặc trưng, là sự pha trộn mùi hương của nhiều cây dược liệu khác nhau. Nó có tác dụng giúp giảm căng thẳng, thư giãn tinh thần, chống trầm cảm hiệu quả.

Tốt cho huyết áp và tim mạch: Sử dụng tía tô hàng ngày có thể giảm cholesterol trong máu – thủ phạm gây bệnh huyết áp và tim mạch. Những người có thói quen sử dụng tía tô thường xuyên sẽ giảm hẳn nguy cơ mắc các bệnh huyết áp và tim mạch.

Tốt cho tiêu hóa: Cây tía tô có tác dụng giảm các triệu chứng khó chịu liên quan đến rối loạn tiêu hóa như đầy bụng, khó tiêu, đầy hơi, táo bón. Thậm chí những người bị hội chứng ruột kích thích hay trào ngược dạ dày cũng nhận thấy bệnh được cải thiện đáng kể sau một thời gian sử dụng tía tô hàng ngày.

Phòng ngừa ung thư: Trong lá tía tô có chứa hàm lượng cao luteolin. Chất này hoạt động như một chất chống oxy hóa mạnh. Trong loại rau gia vị này cũng chứa nhiều hợp chất triterpene và axit rosmarinic. Tất cả những thành phần này đều được khoa học chứng minh có khả năng ức chế các tế bào ung thư tiềm ẩn trong cơ thể.

Kiểm soát bệnh tự miễn dịch: Một số bệnh lý tự miễn dịch khá thường gặp như hen suyễn, lupus ban đỏ, viêm khớp dạng thấp…Tinh dầu hạt tía tô có chứa nhiều acid omega-3 alpha-linolenic có khả năng kiểm soát hiệu quả các căn bệnh này.

Ví dụ dầu hạt tía tô có thể ức chế sự co thắt đường thở ở bệnh nhân hen suyễn. Dầu hạt tía tô cũng có thể ức chế sự di chuyển của các tế bào bạch cầu vào phổi, giúp phòng ngừa sốc phản vệ.

Công dụng của cây tía tô

Bài thuốc dân gian từ tía tô

Chữa bệnh dạ dày: Trong lá khôi tía có chứa tanin và glucosid, có tác dụng chống viêm, làm se vết loét, làm liền sẹo và giảm sự gia tăng axit dạ dày. Theo các bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa, nếu dùng ở dạng nước sắc, lá khôi tía không chỉ có tác dụng giảm đau, giảm dịch vị xuống mức bình thường ở những bệnh nhân đau dạ dày mà còn giúp bệnh nhân ăn ngon và ngủ tốt hơn.

Giải cảm phong hàn: Trường hợp cảm mạo phong hàn sốt gai rét, đau đầu, ngực đầy tức dùng bài hương tô tán (lá tía tô 8g, hương phụ 8g, trần bì 6g, Cam thảo 4g, cho thêm gừng tươi 2 lát sắc nước uống) có thể xông lúc thuốc đang nóng tác dụng làm ra mồ hôi tốt.

Tiêu đờm giảm ho: Trường hợp ho do ngoại cảm phong hàn dùng bài: Tam tử dương thân thang (tô tử 6-12g, la bạc tử 8-12g, bạch giới tử 6-8g) gia vị (thường kèm theo thuốc thanh nhiệt hoặc nhuận phế), chữa các chứng bệnh viêm đường hô hấp trên, viêm phế quản cấp mạn ho nhiều đờm.

Làm trắng da, sạch mụn: Tắm và ngâm mình cũng là một cách làm hiệu quả giúp làn da trắng và sạch mụn với lá tía tô. Trong lá tía tô chứa hàm lượng dinh dưỡng cao, giàu vitamin A, C và các chất như Ca, Fe, P, đồng thời có một hàm lượng nhỏ chất tẩy trắng tự nhiên vốn không gây tổn hại gì cho da, giúp cho da mịn màng và trắng hồng từ sâu bên trong.

Giảm sưng khớp và phòng ngừa bệnh Gout: Sao khô tía tô (cả lá lẫn thân) rồi tán thành bột để pha trà uống hằng ngày, hoặc nhào bột với nước nóng thành bột nhão đem đắp trực tiếp vào vị trí khớp bị viêm sẽ nhanh chóng làm giảm cơn đau nhức, giảm tình trạng viêm tấy đỏ.